Steel, staak en kraak!

Dit artikel verscheen eerder in De Riepe van februari 2025.

Als autistische, transgender vrouw voelde Kat zich uitgespuugd door de beschaving. Ze verlangde naar een plek waar mensen gelijkwaardig, onvoorwaardelijk voor elkaar zorgen, zonder overheersing.
Op haar achttiende verhuisde ze vanuit Haarlem naar Leeuwarden. Uit geldnood ging ze kraken. Drie jaar later kwam ze naar Groningen. Nu kraakt ze een pand in het centrum.

Kat sloot zich aan bij de Vrije Bond omdat ze een uitlaat zocht voor haar ideeën. De Vrije Bond is een sociaal anarchistische vereniging. Anarchisme is een politieke filosofie, die alle overheersing, hiërarchiëen en structuren van dwang afwijst. Voor de meeste anarchisten zijn de staat en het kapitalisme de belangrijkste hiervan.

Kat wil leven in een samenleving zonder staat, economische klassen, of dwang. “Macht brengt iets naars in mensen naar boven,” zegt ze. “Mensen hebben geen leiders nodig. We kunnen ook zonder.”
Ze is voor consensusbesluitvorming en vrijheid van associatie. Democratie noemt ze de tirannie van de meerderheid. De minderheid moet zich maar schikken. Kat vindt dat geen enkel perspectief mag worden weggecijfert. “Ik stem zelf principieel niet,” legt ze uit. “Ik wil niet mijn mening opleggen aan een ander.”

Wederzijdse hulp
Op haar zestiende las ze Marx en rolde zo in de socialistische beweging. Maar de mensen daar waren best bereid anderen te onderdrukken als het hen uitkwam. Sommigen keken er zelfs naar uit. Na het lezen van nog meer theorie koos ze voor het sociaal anarchisme.

Nu houdt Kat zich bezig met het opzetten en behouden van sociale ruimtes. “Wederzijdse hulp-structuren waar mensen echt op kunnen leunen,” noemt ze het. Ze hoopt dat mensen daardoor voor elkaar kunnen zorgen en kunnen leven zonder overheersing.

Anarchisten dromen vaak over de toekomst. Kat vindt het hier en nu veel belangrijker en mooier. “Wat doe ik morgen, in plaats van wat doen we na de revolutie,” zegt ze.
Anarchisme is voor haar meer een credo dan een platform. Ze organiseert liever informeel en vindt het heel belangrijk om mensen niet te dwingen. “Je moet prefigureren naar een samenleving vrij van dwang,” aldus Kat.

Prefiguratie
Prefiguratie is activisme op basis van principes. Het tegenovergestelde van het doel heiligt de middelen. Door de nieuwe wereld te bouwen in de schaduw van de oude, vormt zich een alternatieve samenleving die langzaam de plaats inneemt van de bestaande. Dit maakt meer radicaal verzet mogelijk.
Prefiguratie heeft – uit noodzaak, benadrukt Kat – een element van kleinschalige criminaliteit.

Wetten zijn gemaakt om de werkende klasse onder de duim te houden en gelden volgens Kat alleen voor arme mensen. “Als je de boete kunt betalen kun je gewoon 150 blijven rijden,” zegt ze.
En de politie is er niet om gewone mensen te beschermen, maar de staat. “Net als het leger zijn ze een bezettende macht, die ons beroven van de keuze niet mee te doen aan het kapitalistische systeem,” stelt Kat.

Samen eten sprokkelen, koken, kraken. Elkaar helpen met gemeentebullshit.

Kapitalisme
Kat wil dat systeem omver werpen. Kapitalisme is een soort economie, waarbij mensen hun bezit gebruiken om geld te verdienen en zo hun vermogen uit te breiden. Mensen die geen bezit hebben verkopen hun arbeid.
Volgens haar is het doel van kapitalisme om zoveel mogelijk financiële waarde uit de wereld te persen. Want hoe meer geld, hoe meer bezit, hoe meer macht. Het eindresultaat is dat een kleine groep mensen alles bezit en de rest niks.

Kapitalisme zorgt volgens Kat voor allerlei problemen. Bedrijven creëeren kunstmatige schaarste om prijzen op te drijven. Ze gijzelen basisbehoeften en verkopen ze terug aan de mensen. “Je betaalt losgeld voor iets wat je ontnomen wordt,” stelt ze.
Tegelijk zorgt het voor overproductie, omdat bedrijven oneindig moeten groeien om niet failliet te gaan. Maar om de winst zo hoog mogelijk te houden, worden arbeiders niet eerlijk gecompenseerd voor hun werk. “Voor elke 100 broden die arbeiders bakken,” legt Kat uit, “krijgen ze een half brood betaald en de helft wordt weggegooid.”
Daardoor hebben mensen het te druk met hun hoofd boven water houden om in opstand te komen. Met het effect dat ze passief blijven.

“Het systeem is onontkoombaar,” concludeert Kat. En een belangrijke aandrijver van klimaatverandering. “De wereld gaat er vrij letterlijk aan,” verzucht ze. “Dromen over een kantoorbaan en een huis zit er niet in.”
Verzet is voor Kat de enige optie die overblijft. Kraken, dumpster diven, diefstal (van bedrijven, niet elkaar, benadrukt ze) zijn manieren om macht terug te nemen.

Directe actie
Vreedzaam demonstreren noemt Kat een vleesmolen. “Mensen wordt vertelt, je kunt vreedzaam de wereld veranderen, om vervolgens door de politie in elkaar te worden geslagen.” Kat ziet zelf meer heil in directe actie.

Directe actie is activisme met een politieke onderbouwing om een direct doel te bereiken. “Iemand vindt dat dieren dezelfde rechten hebben als mensen, dus ze laten nertsen vrij,” geeft ze als voorbeeld. “Iedereen heeft recht op eten, dus iemand breekt de container van de supermarkt open en geeft het eten weg.”

Radicale verantwoordelijkheid
Kat gelooft niet dat mensen egoïstisch en kortzichtig zijn, maar juist evolutionair geneigd voor elkaar te zorgen. “Dat is ook logisch,” vindt ze. “Als je zorgt dat het goed gaat met de mensen om je heen, zorgen ze voor jou als het slecht met je gaat.”

Tijdens een bosbezetting heeft Kat geleerd hoe mensen radicaal voor elkaar kunnen zorgen. “Als je honger hebt, kook je niet alleen voor jou, maar voor iedereen,” legt ze uit. “Door participatie maak je jezelf verantwoordelijk.”