Voor wie het echt wil weten

Dit artikel verscheen eerder in De Riepe van juni 2025.

Dit is het tweede deel in een drieluik geïnspireerd door de Monitor Daklozen. In januari spraken we met wethouder Inge Jongman-Mollema, dit keer nemen we een kijkje bij onderzoeksbureau Meetellen in Utrecht.
Op de nieuwe locatie in de voormalige Mecklenburgschool, spraken we met onderzoekers en panelleden over de rol van ervaringsdeskundigen bij het doen van onderzoek en maken van beleid.

Meetellen is een onderzoeksbureau voor èn door mensen die wat extra ondersteuning nodig hebben, bijvoorbeeld omdat ze langdurig werkloos zijn, psychische of lichamelijke problemen hebben, in de schulden zitten, of eenzaam zijn.

Onderzoeksgebied
Annette Schlingmann is er vanaf het begin bij, eerst als vrijwilliger en nu als coördinator. Ze is ervaringsdeskundige op het gebied van dakloosheid.
“Meetellen werkt voor en met mensen die veel met hulpverlening te maken hebben, waar heel veel over gedacht en gesproken wordt,” legt ze uit. “En waar heel veel beleid voor gemaakt wordt. Mensen die niet altijd zelf een stem hebben als het gaat over beleid dat voor hen wordt gemaakt.”
Oorspronkelijk opgericht om een stem te geven aan dak- en thuisloze mensen, kijkt Meetellen nu naar allerlei mensen die ervaring hebben met een of andere vorm van ondersteuning, omdat daar bij de gemeente behoefte aan bleek te zijn.

Panel
Meetellen werkt met een panel van ervaringsdeskundigen. In Utrecht zijn het er zo’n 400. Panelleden krijgen minimaal een keer per jaar een enquête. Ze kunnen de vragenlijst schriftelijk invullen, maar ook via internet of in een persoonlijk interview. Daarnaast kunnen ze ook meedoen aan klankbordgroepen, waar ze hun mening kunnen geven over onderwerpen die hen raken.

Soms gaan mensen zich zelfs gedragen naar een stigma, omdat dat de enige manier is om hulp te krijgen.

Panelmedewerkers
Acht van de panelleden zijn ook panelmedewerker. Zij werken twee à drie dagdelen per week als vrijwilliger bij Meetellen.
Via trainingen leren panelmedewerkers de vaardigheden die ze nodig hebben. Ze nemen vragenlijsten af en voeren ze in, bedenken onderzoeksvragen en -onderwerpen, controleren de rapportage en presenteren het eindresultaat. Ook bezoeken ze allerlei (zorg)instellingen en ontmoetingsplekken om panelleden te werven.

José zit sinds een half jaar bij het panel. Nadat ze arbeidsongeschikt werd, zocht ze vrijwilligerswerk. “Ik wil mijn eigen ervaringen met de gezondheidszorg en beschermd wonen ventileren en gewicht in de schaal leggen voor kwetsbare mensen,” zegt ze.
Ze vertelt over haar bijdrage aan een klankbordgroep over stigma rond bestaanszekerheid. Iets wat ze zelf ook heeft meegemaakt. “Na een periode van begeleid wonen, reageerde ik op een huurwoning. Zonder dat ik het wist, werd mijn financiële draagkracht bij mijn begeleider nagevraagd. Dat raakte me diep.”
“Indicaties kunnen etiketten worden,” vervolgt José. “Mensen zien en behandelen je volgens je etiket. Soms gaan mensen zich zelfs gedragen naar een stigma, omdat dat de enige manier is om hulp te krijgen.”

Corrie Lam zit sinds 2017 bij het panel. Ze moest stoppen met werk, maar wilde toch iets blijven doen. “Ik wil mensen een stem geven,” zegt ze.
Ze vertelt over een inwonersonderzoek waaraan ze heeft meegedaan. Als ervaringsdeskundige weet ze als geen ander wat mensen zoals zij nodig hebben.
“Woningen moeten goed bereikbaar zijn,” stelt ze. “Mensen hebben soms moeite om in hun eigen woning te komen. Of mensen die minder goed ter been zijn te ontvangen in hun eigen woning.” Dankzij haar bijdrage zijn vragen over dit onderwerp toegevoegd aan het onderzoek.

Onderzoekers
Twee onderzoekers zijn vanuit de gemeente Utrecht betrokken. Zij begeleiden het proces, maar de ervaringsdeskundigheid staat centraal. Ze werken in alle fases van het onderzoek samen met de panelmedewerkers.

Marieke van Mil is onderzoeker publieke gezondheid bij de gemeente Utrecht. Een dag per week werkt ze bij Meetellen. “Ik heb een passie voor het verkleinen van gezondheidsverschillen,” zegt ze.
Volgens Marieke is het voor de gemeente moeilijk om de doelgroep te bereiken. Dit lukt Meetellen vaak wel. “Mensen in kwetsbare situaties zijn afhankelijk van de gemeente. Juist daarom is het belangrijk dat ze gehoord worden,” benadrukt ze.
“Niet alleen vanachter het bureau bedenken, ‘oh, dat zal wel goed zijn’,” vult Corrie aan.

Het is waardevol dat panelleden spreken vanuit ervaring. “Wij zijn neutraler,” zegt José. “Dan hoor je dingen die je anders niet hoort.”
“Ze geven meningen die ze anders niet zouden geven,” beaamt Corrie. “Want, ‘daar doen ze toch niks mee’.”
“Maar Meetellen wil echt weten wat er speelt,” voegt Marieke toe.

Taal blijkt een barrière voor veel inwoners. “Communicatie is heel belangrijk,” zegt José. “Een brief van de gemeente gooi je weg.” Want die is te moeilijk, te lang, of mensen zijn bang voor de inhoud.
Volgens Marieke sluit de universitaire wereld ook niet goed aan bij de praktijk. “Ik ben opgeleid als onderzoeker. Ik heb geleerd: zo doe je onderzoek. Maar soms moet je van de gebaande paden treden.” Ze noemt het voorbeeld van een gevalideerde vraag. “Dat is een vraag die meet wat die moet meten.” Voor veel mensen zijn die vragen te moeilijk verwoord. “Bij Meetellen wordt zo’n vraag dan aangepast, ” vertelt Marieke. “Maar dat stuit op weerstand in de onderzoekswereld.”

De aanpak van Meetellen in Utrecht werpt vruchten af. “We openen de ogen van mensen die beleid maken,” vertelt Anette. “Beleidsmakers zijn in de loop der jaren gaan begrijpen: wij weten het echt niet, wat er leeft, wat er nodig is. Dat weten de mensen zelf. En dat hebben we wel bereikt.”